Welke soorten huwelijkscontracten zijn er en wat zijn de verschillen?

Een huwelijkscontract is een krachtig instrument: het bepaalt de verdeling van jullie inkomsten, goederen, en schulden en heeft een directe invloed bij overlijden en echtscheiding. Je kunt ook het wettelijk stelsel via een huwelijkscontract omvormen naar jullie wensen en behoeften.

Je bent niet volledig vrij om eender wat op te nemen. Er zijn basisregels die je moet respecteren. Zo kun je niet afwijken van de verplichting tot bijdrage in de lasten van het huwelijk in verhouding tot ieders vermogen. En de gezinswoning kan nooit verkocht of gehypothekeerd worden zonder akkoord van beide echtgenoten, ook al is deze eigendom van een van hen.

Een huwelijkscontract op maat kun je bij de notaris laten opstellen vóór het afsluiten van je huwelijk, maar het kan ook tijdens het huwelijk opgemaakt of aangepast worden.

In dit artikel bespreken we uitgebreid het wettelijk stelsel en het stelsel van scheiding van goederen.

• Wettelijk stelsel of scheiding van goederen met gemeenschap van aanwinsten
• Stelsel van scheiding van goederen

Het wettelijk stelsel verdeelt de goederen van de echtgenoten in drie vermogens:

• Jouw eigen vermogen
• Het eigen vermogen van jouw echtgenoot
• Het gemeenschappelijk vermogen

Eigen zijn de goederen en schulden die je bezit vóór het huwelijk en die je verkrijgt tijdens het huwelijk door erfenis, schenking of testament (inclusief de hiermee verbonden schulden). Gemeenschappelijk zijn alle inkomsten uit arbeid en uit gemeenschappelijke en eigen goederen. 

Een bewijs van eigen vermogen is belangrijk omdat bij overlijden en echtscheiding het gemeenschappelijk vermogen in gelijke delen wordt verdeeld tussen beide echtgenoten:

• Goederen waarvan je niet kunt bewijzen dat ze eigen zijn, worden verondersteld te behoren tot het gemeenschappelijk vermogen.
• Goederen waarvan je kunt bewijzen dat ze eigen zijn, worden niet verdeeld.

Bij overlijden van een van de echtgenoten wordt de nalatenschap samengesteld uit:

• Het eigen vermogen van de overledene
• De helft van het gemeenschappelijk vermogen

Als er op voorhand niets werd vastgelegd rond de nalatenschap bepalen de regels van het wettelijk erfrecht wie wat zal erven.

Wil je afwijken van de hierboven toegelichte regels? Dan kun je altijd je huwelijkscontract opmaken.

Je kunt bepaalde goederen van je eigen vermogen inbrengen in het gemeenschappelijke vermogen, eventueel met de bepaling dat je bij een overlijden of echtscheiding als eerste een keuze mag maken om deze terug naar je toe te trekken.

Je kunt in je huwelijkscontract ook een keuzebeding opnemen. Zo kun je bij het overlijden van een echtgenoot een keuze maken over de verdeling van het gemeenschappelijke vermogen in functie van de omstandigheden, wensen en behoeften op dat moment. Zo kun je opnemen

• dat de langstlevende de keuze heeft om meer naar zich toe te trekken dan de helft van het gemeenschappelijk vermogen. Dat biedt aan deze echtgenoot een extra financiële bescherming als hij er alleen voor komt te staan.
• om bepaalde goederen naar jou toe te trekken, zoals de gezinswoning, het tweede verblijf, alle roerende goederen, …

Je kiest daarbij of je aanspraken in volle eigendom wilt, of alleen een vruchtgebruik. Als je een goede verstandhouding hebt met je kinderen, is het fiscaal voordeliger om jezelf alleen het vruchtgebruik toe te kennen. Soms is de relatie met de kinderen echter vertroebeld of zijn ze nog te jong, dan is de volle eigendom aangewezen.

Een keuzebeding biedt de langstlevende echtgenoot de vrijheid om de meest optimale keuze te maken op het moment dat zijn partner overlijdt.

Het huwelijksstelsel scheiding van goederen telt twee vermogens:

• Jouw eigen vermogen
• Het eigen vermogen van jouw echtgenoot

Elke echtgenoot blijft eigenaar van wat hij vóór het huwelijk al bezat en van wat hij tijdens het huwelijk verwerft, ongeacht de manier waarop die goederen worden verkregen. De goederen die je door erfenis, schenking of een testament verkrijgt, en ook alle inkomsten uit arbeid en vermogen behoren dus tot het eigen vermogen van elke echtgenoot.

Jullie kunnen ook samen zaken kopen of schulden aangaan (bijvoorbeeld een woning kopen, een lening aangaan, een kunstwerk kopen, …). Die behoren dan in ‘onverdeeldheid’ toe aan beide echtgenoten in verhouding tot het aandeel dat elk van hen in het goed of de schuld heeft (bijvoorbeeld 50/50 of 30/70). Elke echtgenoot kan op elk moment vragen om uit onverdeeldheid te treden.

Nadat de authentieke akte van aankoop van een onroerend goed bij de notaris werd ondertekend, zorgt de notaris ervoor dat de aankoop geregistreerd wordt bij het hypotheekkantoor. Het bewijs van eigendom van een onroerend goed wordt dan ook geleverd op basis van de registers van het hypotheekkantoor.

Het bewijs van eigendom van roerende goederen is moeilijker te leveren:

• Iedere echtgenoot moet zijn aandeel in de prijs betalen. Een factuur of een bestelbon op naam van een van de echtgenoten volstaat op zich dus niet als bewijs van eigendom. Er is bijkomend bewijs nodig om aan te tonen aan wie het goed toebehoort (bijvoorbeeld betaalbewijzen).
• Voor goederen die in het huwelijkscontract expliciet zijn opgesomd als persoonlijke eigendom is geen bijkomend bewijs nodig.
• Kunnen de echtgenoten geen bewijs van eigendom van roerende goederen leveren? Dan wordt verondersteld dat de goederen in onverdeeldheid en voor 50 % toebehoren aan elke echtgenoot.

(Toekomstige) echtgenoten die huwen onder een stelsel van scheiding van goederen nemen in hun huwelijkscontract vaak regels op rond het bewijs van eigendom van goederen. Bespreek dit zeker met je notaris.

Als een van de echtgenoten overlijdt, omvat de nalatenschap het eigen vermogen, inclusief het aandeel in de onverdeeldheden.

Als er op voorhand niets werd vastgelegd rond de nalatenschap, bepalen de regels van het wettelijk erfrecht wie wat zal erven.

Het huwelijksstelsel van een zuivere scheiding van goederen biedt weinig solidariteit en bescherming. De inkomsten uit arbeid die je tijdens je huwelijk verwerft behoren tot het eigen vermogen van elke echtgenoot, net als alle andere vermogenscomponenten. Zo kan een onevenwichtige opbouw van de vermogens tussen de echtgenoten ontstaan. Bij overlijden of echtscheiding behoudt elke echtgenoot het vermogen dat hij zelf heeft opgebouwd.

Er zijn een aantal mogelijkheden om de wederzijdse solidariteit tussen echtgenoten te verhogen:

• Je kunt een beding van ‘verrekening van aanwinsten’ toevoegen. Dat slaat alleen op het vermogen dat tijdens het huwelijk wordt opgebouwd (ook wel ‘huwelijkse aanwinsten’ of ‘aanwinsten’ genoemd). Als het huwelijk beëindigd wordt, worden die aanwinsten dan tussen beide echtgenoten verdeeld.
• Je kunt een ‘billijkheidscorrectie’ in het huwelijkscontract opnemen. Als er bij een echtscheiding een manifest onbillijke situatie onstaat, dan kan de rechter maximaal 1/3 van de huwelijkse aanwinsten aan de minst begoede echtgenoot toebedelen.